Strefa czystego transportu - na czym polega i czy obejmuje samochody ciężarowe?

• Autor: Grzegorz

Na podstawie przepisów dotyczących elektromobilności polskie miasta i większe gminy mogą ustanawiać strefy czystego transportu (SCT). Działanie to wiąże się ze staraniami w obszarze poprawy czystości powietrza i promowaniem użytkowania pojazdów o napędzie przyjaznym środowisku naturalnemu. W artykule wyjaśniamy, czym są strefy czystego transportu i jakie zasady korzystania z nich obowiązują.

Co to jest strefa czystego transportu

Strefa czystego transportu to wyodrębniony, odpowiednio oznaczony obszar obejmujący drogi, po których poruszać mogą się wyłącznie pojazdy elektryczne, napędzane gazem ziemnym (CNG), skroplonym gazem ziemnym (LNG) lub wodorem. Ograniczenia dotyczą zarówno pojazdów osobowych, jak i ciężarowych. Celem ustanowienia stref jest minimalizacja negatywnego oddziaływania zanieczyszczeń transportowych na środowisko naturalne i zdrowie ludzi. Taki teren nazywany bywa również strefą czystego powietrza.

Ustawa o strefach czystego transportu i jej nowelizacja

Możliwość wprowadzania strefy czystego transportu w Polsce została wprowadzona ustawą z 11 stycznia 2018 roku o elektromobilności i paliwach alternatywnych (Dz. U. z 2018, poz. 317), która weszła w życie 28 lutego 2018 roku. 7 grudnia 2021 roku prezydent podpisał nowelizację ustawy. Nowelizacja wprowadziła zniesienie zapisów, które umożliwiały ustanawianie stref czystego transportu wyłącznie na obszarach śródmiejskich o zwartej zabudowie i w gminach o liczbie mieszkańców przekraczającej 100.000, jak stanowiła pierwotna treść ustawy. Aktualnie tworzenie stref czystego transportu jest możliwe w każdej gminie bez względu na jej liczbę mieszkańców oraz gęstość zabudowy.

Strefa czystego powietrza – wyłączenia

Istnieje kilka kategorii pojazdów, które mogą wjeżdżać na teren stref, mimo że nie posiadają określonych w ustawie dopuszczonych rodzajów napędu. Są to pojazdy:
• Policji i innych służb (m.in. ABW, CBA, Straży Granicznej, Straży Pożarnej, Służby Więziennej itd.);
• Kancelarii Prezesa Rady Ministrów;
• należące do wojska;
• zarządców dróg i wykonujące zadania przez nich zlecone;
• transportu sanitarnego;
• użytkowane przez mieszkańców (pod warunkiem że ich masa całkowita wynosi do 3,5 tony);
• użytkowane przez osoby niepełnosprawne;
• autobusy szkolne;
• autobusy zeroemisyjne.

Lista pojazdów, które mogą korzystać ze strefy, może zostać poszerzona przez gminę na samochody spalinowe spełniające określone normy emisyjności. Rada Gminy może przez pierwsze trzy lata funkcjonowania strefy dopuścić do przemieszczania się po niej także inne pojazdy, ale warunkiem jest uiszczenie przez kierowców opłat. Zgodnie z wymienioną wcześniej ustawą opłata "nie może być wyższa niż 2,50 zł za godzinę i może być pobierana jedynie za poruszanie się po tej strefie pojazdów innych niż określone w ust. 1 i 3-4 w godzinach od 9:00 do 17:00". W przypadku abonamentowej płatności miesięcznej opłata nie może wynosić więcej niż 500 zł.

Strefy czystego transportu – od kiedy

Prekursorskimi miastami w zakresie wprowadzania stref czystego transportu będzie w Polsce Kraków i Warszawa. W Krakowie pierwsza strefa ma funkcjonować od początku 2023 roku. Ograniczenia mają być wdrażane etapami. Pierwszy z nich potrwa do końca 2023 roku i będzie wiązał się z możliwością wjazdu na teren strefy pojazdów spalinowych, które spełniają normy Euro1 lub Euro2. W Warszawie pilotażowa strefa czystego transportu ma powstać w 2023 roku, a ograniczenia podobnie jak w Krakowie mają być wprowadzane stopniowo. W pełni strefa ma działać od 2025 roku. Plany wprowadzenia stref czystego transportu sygnalizuje również Lublin, Łódź, Rzeszów, Szczecin, Bydgoszcz, Wrocław oraz Katowice.

Oznakowanie pojazdów

Od 4 maja 2022 roku obowiązuje wzór naklejki wprowadzony na mocy rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 31 marca 2022 roku. Zgodnie z rozporządzeniem pojazdy, które są uprawione do korzystania ze strefy czystego powietrza, muszą być odpowiednio oznakowane. Wyjątkiem są samochody posiadające tablice rejestracyjne wydawane dla pojazdów zeroemisyjnych. Naklejka jest zielona i ma kształt ośmiokąta. Zawiera rok produkcji pojazdu oraz rodzaj wykorzystywanego paliwa. Na dole znajduje się odwzorowanie znaku wjazdu do strefy. Nalepka wydawana jest za opłatą w wysokości 5 zł przez prezydenta miasta, burmistrza lub wójta. Należy umieścić ją w lewym dolnym rogu szyby przedniej. Za brak naklejki podczas poruszania się pojazdem po obszarze strefy będzie groził mandat.

Stosowane na naklejkach oznaczenia rodzajów paliwa to odpowiednio:
• D: olej napędowy,
• M: mieszanka (paliwo-olej),
• H: wodór,
• P: benzyna,
• LPG: gaz płynny (propan-butan),
• CNG: gaz ziemny sprężony (metan),
• LNG: gaz ziemny skroplony (metan),
• BD: biodiesel,
• EE: energia elektryczna,
• E85: etanol,
• 999: inne paliwa.

Oznakowanie strefy

Strefa czystego transportu musi być oznakowana znakiem drogowym D-54. Na białym tle widnieje zielony okrąg z zieloną sylwetką samochodu w środku. Taki znak informuje o wjeździe do strefy czystego transportu. Analogiczny znak przekreślony czerwoną ukośną linią oznacza wyjazd ze strefy czystego transportu (inaczej: koniec strefy czystego transportu).

Strefa czystego powietrza a branża transportowa

Ustawa o elektromobilności wprowadziła możliwość pozyskania dopłat ze środków państwowych do rat leasingowych, które obejmują nowe pojazdy z napędem na:
• biopaliwa ciekłe,
• wodór,
• gaz ziemny LNG i CNG,
• energię elektryczną.

Przepisy te mają stanowić ułatwienie dla branży transportowej w zbudowaniu floty, która generuje mniejszą emisję niż pojazdy z tradycyjnym napędem lub jest całkowicie zeroemisyjna.

Artykuł powstał przy współpracy z giełdą transportową samochodów https://prilo.com/pl/.